Hoe snel durf jij AI de klas binnen te halen? AI in het onderwijs is geen verre belofte meer. Het staat al op de drempel van elke school, docent en leerling. Overheden wereldwijd zetten tempo. Bedrijven investeren. Ouders vragen om houvast. De vraag is niet of kunstmatige intelligentie het onderwijs verandert, maar hoe jij zorgt dat jouw school en team er beter van worden.
Waarom de wereld vaart maakt met AI in educatie
Landen zetten grote stappen. In de Verenigde Arabische Emiraten wordt AI vanaf dit schooljaar ingevoerd als vast onderdeel in het curriculum van het openbaar onderwijs, van kleuters tot en met de bovenbouw. Beleidsmakers spreken over tientallen lessen per jaar en grootschalige docenttrainingen. Dat is niet symbolisch, dat is systeemverandering. (Semafor, The Times of India)
In China maken steden AI-onderwijs verplicht. Beijing start met verplichte AI-instructie in het basis- en voortgezet onderwijs. Ook andere regio’s volgen, zoals Hangzhou, dat AI-vakken verplicht stelt in het nieuwe semester. Dit past in een nationaal streven om talent te ontwikkelen en scholen te ondersteunen met materialen en training. (Business Insider, South China Morning Post)
Zuid-Korea rolt AI-gedreven digitale leermiddelen en AI-tekstboeken uit. De uitrol begon in 2025 en breidt de komende jaren stapsgewijs uit. Leraren krijgen hulpmiddelen en leerlingen krijgen meer gepersonaliseerd leren. (World Bank Blogs, World Education Blog)
Estland lanceerde AI Leap. Scholieren en docenten krijgen toegang tot AI-tools en trainingen, in samenwerking met internationale techpartijen. Het programma groeit door naar middelbaar en beroepsonderwijs. (Financial Times, e-Estonia)
Ook Amerika zet AI-educatie nadrukkelijk op de kaart. In april 2025 tekende de president een Executive Order om AI-onderwijs en -vaardigheden te versnellen. In het Witte Huis werd recent een taskforcebijeenkomst over AI-onderwijs georganiseerd, gehost door de First Lady, met toezeggingen vanuit technologiebedrijven en federale partners. Het signaal is helder: AI-vaardigheden gelden als nationale prioriteit. (ai.gov, The White House)
Wat betekent dit voor Nederlandse scholen
Nederland staat niet stil. Kennisnet publiceerde een web-handreiking AI voor scholen die besturen en schoolleiders helpt bij verantwoorde keuzes. PO-Raad en VO-raad verwijzen hier actief naar en bieden materiaal om schoolafspraken te maken, met bijvoorbeeld zeven principes voor veilig en verantwoord gebruik. (Kennisnet, vo-raad.nl)
Daarnaast is de Europese AI Act van kracht. Een deel van de verplichtingen geldt al, waaronder aandacht voor AI-geletterdheid vanaf februari 2025. Voor scholen betekent dit concreet dat personeel voldoende AI-kennis moet hebben in verhouding tot de gebruikte systemen. De rest van het kader treedt gefaseerd in werking tot 2026 en verder. (Digital Strategy, Artificial Intelligence Act)
Kortom, AI in het onderwijs is niet alleen een didactische kans. Het is ook governance, inkoop, privacy en professionalisering. Wie nu plant, voorkomt straks haastwerk.
Wat iedere school vandaag kan doen
Tien stappen van nul naar werkbaar AI-beleid
-
Formuleer een heldere ambitie
Waarom wil je AI gebruiken in jouw school of bestuur? Kies doelen die aansluiten op het schoolplan, zoals betere differentiatie, werkdrukverlaging of taalachterstanden verkleinen. -
Stel een multidisciplinair AI-team samen
Betrek schoolleiding, ict-coördinatie, privacy officer, examensecretaris, een paar enthousiaste docenten en desnoods een leerlingpanel. Zo weeg je didactiek, techniek en ethiek samen mee. -
Breng je startpunt in kaart
Welke tools gebruiken docenten al? Wat doen leerlingen thuis? Welke data stromen er? Maak een nulmeting met risico’s en kansen. Gebruik hierbij de Nederlandse handreikingen als kapstok. (Kennisnet) -
Leg praktische schoolafspraken vast
Denk aan wat wel en niet mag bij opdrachten, reflectie op AI-gebruik, bronvermelding, omgang met AI-gegenereerde beelden en audio, en hoe je leerlingen begeleidt. Start eenvoudig, herzie elk kwartaal. (vo-raad.nl) -
Investeer in AI-geletterdheid
Begin met basiskennis voor alle collega’s. Leg uit hoe generatieve AI werkt, wat de beperkingen zijn, en hoe je betrouwbare output herkent. Koppel dit aan vakvoorbeelden. -
Kies 2 tot 4 zinvolle leercases
Selecteer klassen of teams voor korte proefpilots. Denk aan formatieve feedback met een AI-schrijfassistent, taalondersteuning voor NT2-leerlingen of adaptieve oefensoftware bij rekenen. -
Beleg privacy en veiligheid vooraf
Check waar data worden opgeslagen, welke data worden verwerkt en hoe lang. Vraag leveranciers om duidelijke documentatie en een verwerkersovereenkomst die past bij onderwijswetgeving en de AI Act. (Digital Strategy) -
Herontwerp toetsen en opdrachten
Zorg dat formatieve checks en mondelinge momenten deel uitmaken van je didactiek. Beoordeel proces én product. Werk met stap-voor-stap inlevermomenten en reflecties op AI-gebruik. -
Meet wat werkt
Bepaal vooraf succescriteria, bijvoorbeeld minder nakijktijd, hogere betrokkenheid of betere taalresultaten. Verzamel data, bespreek, schaaf bij en schaal op wat werkt. -
Deel je bevindingen
Organiseer een teammiddag. Laat collega’s zien wat het oplevert. Neem beslissingen over structurele implementatie, scholing en budget.
Praktische toepassingen in de klas
AI in het onderwijs werkt het beste als het klein en concreet begint. Ideeën die je morgen kunt uitproberen:
– Schrijfcoach voor tussenfeedback
Leerlingen laten een eerste versie nakijken op opbouw, samenhang en taal, gevolgd door peerfeedback en een korte reflectie op verbeteringen.
– Spraak naar tekst bij spreekvaardigheid
Leerlingen oefenen presentaties en krijgen automatische transcripties met tips op tempo, woordenschat en jargon.
– Adaptieve oefenvormen
Extra oefening op basis van gemaakte fouten. Docent bekijkt voortgang per leerling en differentieert slim.
– Vaardigheden voor bronkritiek
Laat leerlingen AI-antwoorden factchecken met meerdere bronnen. Maak het een vast onderdeel van de les.
– Co-teacher voor activerende werkvormen
Laat een AI-systeem varianten genereren op samenwerkopdrachten, maar maak als docent de eindkeuze en kaders.
H2 Beleid, ethiek en regelgeving zonder hoofdpijn
Zet de volgende principes centraal:
– Menselijk stuur
Docent beslist. AI ondersteunt. Maak dat zichtbaar in je afspraken en communicatie.
– Dataminimalisatie
Verzamel en deel alleen wat nodig is. Vermijd privacygevoelige gegevens. Toets leveranciers hierop.
– Transparantie voor leerlingen en ouders
Leg uit welke AI-tools worden gebruikt, waarvoor en met welke waarborgen. Deel schoolafspraken op de website en in de studiewijzer. (vo-raad.nl)
– Verplichtingen uit de AI Act
Plan scholing voor personeel. Vraag leveranciers naar risicocategorie, modeldocumentatie en conformiteit. Houd rekening met de gefaseerde inwerkingtreding. (Digital Strategy, Artificial Intelligence Act)
Professionalisering voor docenten
AI-vaardig word je niet in één nascholingsdag. Bouw aan een leerpad:
– Start met microlearning
Korte modules over prompten, fouten herkennen, bias en didactische inbedding.
– Werk met leerteams
Docenten delen lesideeën, rubrics en voorbeeldopdrachten. Vaste routines maken adoptie duurzaam.
– Koppel aan vakontwikkeling
Laat elk vakteam eigen use-cases ontwikkelen. Denk aan analyse van bronmateriaal in geschiedenis of programmeerbare simulaties in natuurkunde.
– Gebruik bestaande handreikingen
De Nederlandse handreikingen bieden taal, structuur en voorbeelden die je meteen kunt toepassen in je schoolplan. (Kennisnet)
Toetsing en leerresultaten in het AI-tijdperk
Toetsen vraagt herontwerp. Combineer verschillende vormen om zowel kennis als vaardigheid te zien:
– Formatieve checks tijdens het proces
Korte mondelinge momenten en mini-producten per stap.
– Authentieke opdrachten
Laat leerlingen een product maken voor een echte doelgroep, met duidelijke eisen aan originaliteit, bronnen en reflectie.
– Transparantie over AI-gebruik
Laat leerlingen beschrijven hoe ze AI hebben ingezet en wat zij zelf hebben toegevoegd. Dit verkleint de kans op plagiaat en vergroot eigenaarschap.
– Verantwoord omgaan met detectietools
Gebruik detectie niet als primaire strategie. Richt je op goed ontwerp, procescontrole en dialoog over eerlijkheid en leren.
Slim inkopen en verantwoorden
Inkoop is cruciaal. Vragen die je standaard meeneemt:
– Welke data gebruikt de tool, waar worden die opgeslagen en hoe worden ze beveiligd
– Wie is verwerkingsverantwoordelijke en wie verwerker
– Welke AI-modellen of leveranciers liggen eronder, en hoe vaak worden die geüpdatet
– Bij welke risicocategorie uit de AI Act hoort de toepassing en welke documentatie levert de leverancier mee
– Bestaat er een offline of privacyvriendelijke modus voor toetsen of kwetsbare groepen
– Welke toegankelijkheids- en meertaligheidsopties zijn er
Zo werk je stap voor stap richting verantwoorde implementatie. (Digital Strategy)
Mini-pilots
Pilot 1 Formatieve schrijfassistent in klas 2 havo
Doel
Beter structuur aanbrengen en snellere feedback.
Aanpak
Drie lessen schrijfvaardigheid. Leerlingen gebruiken een AI-schrijfassistent alleen voor feedback op opbouw en argumentatie. Docent geeft klassikale instructie over reflectie en bronvermelding. Inlevermomenten in drie stappen.
Meting
Rubric voor opbouw en samenhang. Docenttijd voor nakijken. Korte vragenlijst over ervaren steun.
H3 Pilot 2 Rekenen met adaptieve oefensoftware in groep 7
Doel
Aansluiten op individuele niveaus en oefenmotivatie verhogen.
Aanpak
Twee weken dagelijks 15 minuten adaptief oefenen. Docent gebruikt het docentdashboard om groepjes te maken en gerichte instructie te geven.
Meting
Voor- en nameting op rekenvaardigheden. Observaties op betrokkenheid.
Pilot 3 NT2-ondersteuning bij presentaties in het mbo
Doel
Spreekvaardigheid en woordenschat verbeteren.
Aanpak
Studenten oefenen presentatie met spraak-naar-tekst en krijgen tips op tempo en woordgebruik. Docent coacht op inhoud en houding.
Meting
Rubric spreekvaardigheid. Zelfreflectie op AI-gebruik en leeropbrengst.
Wist je dat
– De EU AI Act al deels geldt en dat AI-geletterdheid voor personeel sinds februari 2025 als verplicht aandachtspunt geldt voor organisaties die AI inzetten (Digital Strategy, Artificial Intelligence Act)
– De VAE een landelijk AI-curriculum uitrolt, met lessen van kleuterklas tot en met de bovenbouw en grootschalige docenttrainingen (Semafor)
– Beijing AI-onderwijs verplicht maakt in het basis- en voortgezet onderwijs en andere steden volgen met eigen verplichtingen (Business Insider)
– Zuid-Korea als eerste land AI-tekstboeken landelijk invoert en deze gefaseerd uitbreidt tot 2028 (World Bank Blogs, World Education Blog)
– Estland via AI Leap samenwerkt met internationale AI-bedrijven om leerlingen en docenten toegang te geven tot krachtige leertools (Financial Times)
Bonustip: wil je de beste gratis onderwijsprompts?
Ga dan naar www.leraar.ai/prompts